Παραποτάμιο δάσος

Παραποτάμια βλάστηση, αποτελούμενη κυρίως από σκλήθρα και ιτιές, παρατηρείται σε αρκετά σημεία γύρω από τα μεγαλύτερα ρέματα της περιοχής και κυρίως στην κοιλάδα Πευκόφυτου – Χρυσής, στο κεντρικό ρέμα (Βρωμονέρι) και στην κοιλάδα της Παλιάς Κοτύλης. Είναι όμως μικρής έκτασης και απλώνεται συνήθως λίγα μέτρα από τις όχθες, αποτελούμενο από μία ή λίγες σειρές δέντρων. Μόνο σε κάποια σημεία, όπως κοντά στη διασταύρωση του Μυροβλήτη ή κάτω από τη Χρυσή, στη συμβολή των ρεμάτων, σχηματίζει μεγαλύτερες συστάδες.

Παραποτάμιο δάσος στον κεντρικό παραπόταμο του Σαρανταπόρου, κοντά στο Πευκόφυτο

Φωτοερμηνεία

Η αναγνώριση της παραποτάμιας βλάστησης ήταν δύσκολη κατά τη φωτοερμηνεία, καθώς στις περιοχές που αναπτύσσεται αναμειγνύεται με τα υπόλοιπα φυλλοβόλα είδη και είναι δύσκολο να διακριθεί. Επίσης, στο μεγαλύτερο μήκος των ρεμάτων, αναπτύσσεται μια σειρά παραποτάμιων δέντρων, λιγότερο ή περισσότερο πυκνή, η οποία ακόμα και αν είναι ορατή στην α/φ, είναι πολύ μικρή για να σχηματιστεί σε πολύγωνο με έκταση. Συνεπώς, η συνολική έκταση των πολυγώνων της παραποτάμιας βλάστησης, μάλλον υποεκτιμά σε ένα σημαντικό βαθμό – κατ’ εκτίμηση κοντά στο 30-50%- τις εκτάσεις που καλύπτονται με παραποτάμια δέντρα.

Ακόμα και με αυτή την αίρεση, η αλλαγή από το 1945 στο 2015 είναι ενδεικτική της τάσης αύξησης των παραποτάμιων δασών. Έτσι, από τα 8,02 Ha στη φωτοερμηνεία του 1945, φτάνουμε τα 12,6 το 1970 και τα 28,2 Ha το 2015, μια αύξηση της τάξης του 250%. Η αύξηση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι τα παραποτάμια δάση αναπτύχθηκαν κυρίως σε χαμηλά υψόμετρα και κοντά στους οικισμούς, εκεί που ήταν πολύ πιο έντονη η χρήση το 1945 και άρα σχετικά μεγαλύτερος ο βαθμός της εγκατάλειψης.

Επιτόπια έρευνα

Σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας ήταν η διερεύνηση της σύνθεσης της δενδρώδους βλάστησης στις περιοχές γύρω από τα ρέματα και η συσχέτισή της με τις βασικές οικολογικές παραμέτρους της κάθε θέσης.

Στην πρώτη φάση της επιτόπιας έρευνας (2019), λήφθηκαν 12 δοκιμαστικές επιφάνειες στα γραμμικά υδάτινα σώματα της περιοχής (ρέματα και ποτάμι). Κάθε δοκιμαστική επιφάνεια είχε μέγεθος περίπου 300 τ.μ. (Σχήμα 1). Μετρήθηκε η ποσοστιαία κάλυψη των ειδών του δενδρώδους ορόφου (0-100%), ενώ καταγράφηκαν οι περιβαλλοντικές μεταβλητές υπερθαλάσσιο υψόμετρο (μ.), είδος παρακείμενης βλάστησης (κυρίαρχο είδος) και ροή του υδάτινου σώματος (Παράρτημα). Η καταγραφή της ροής έγινε με τη χρήση μίας ad hoc 6-βάθμιας ordinal κλίμακας 0-5 (Πίνακας 1).

Συνολικά εμφανίζονται 8 είδη στον δενδρώδη όροφο:

Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία      Οικολογική ομάδα

Salix alba          Ιτιά       Παρόχθιο

Alnus glutinosa Σκλήθρο           Παρόχθιο

Fraxinus angustifolia      Φράξος Δασικό

Acer pseudoplatanus     Σφένδαμος       Δασικό

Fagus sylvatica  Οξιά     Δασικό

Pinus nigra       Μαύρη πεύκη   Δασικό

Abies xborisii-regis       Ελάτη   Δασικό

Prunus cocomilia           Κορομηλιά      Αγροτολιβαδικό

Παραποτάμια βλάστηση με σκλήθρα κοντά στην Χρυσή

Τα πιο συχνά παρατηρούμενα δενδρώδη είδη εντός των επιφανειών είναι τα Salix alba (n=7), Fagus sylvatica (n=6), Alnus glutinosa (n=4) και Abies xborisii-regis (=4).

Κατηγοριοποιώντας τα είδη σε σε παρόχθια, δασικά και αγροτολιβαδικά, τα παρόχθια είδη εμφανίζονται σε n=11 επιφάνειες, τα δασικά σε n=15 επιφάνειες και τα αγροτολιβαδικά σε n=1 επιφάνεια.

Η οξιά κυριαρχεί σε 5 επιφάνειες, το σκλήθρο σε 3, η ιτιά σε 3 και ο σφένδαμος σε 1 επιφάνεια. Τα παρόχθια είδη κυριαρχούν σε 6 επιφάνειες, ενώ τα δασικά σε 6 επιφάνειες.

Η οξιά κυριαρχεί σχεδόν ολοκληρωτικά στις επιφάνειες σε υψόμετρα άνω των 1300 μ., με εξαίρεση μία επιφάνεια, στην οποία κυριαρχεί ο σφένδαμος (Σχήμα 3). Πάνω από αυτό το υψόμετρο κυριαρχεί πλήρως η δασική βλάστηση. Κάτω από αυτό το υψομετρικό κατώφλι, κυριαρχούν τα παρόχθια είδη, με το σκλήθρο να ισοψηφεί με την ιτιά στον αριθμό επιφανειών στις οποίες κυριαρχεί, αλλά με μεγαλύτερο υψομετρικό εύρος.

Όσον αφορά στη ροή του υδάτινου σώματος, διαγράφεται μία ξεκάθαρη κατηγοριοποίηση ανάμεσα στις οικολογικές ομάδες των κυρίαρχων ειδών. Από την τιμή και πάνω, κυριαρχούν πλήρως τα παρόχθια είδη, ενώ κάτω από αυτήν, τα δασικά (Σχήμα 4). Όσον αφορά την κυριαρχία μεμονωμένων ειδών, το σκλήθρο κυριαρχεί στις επιφάνειες με τις υψηλότερες τιμής ροής, ενώ η οξιά σε αυτές με τις χαμηλότερες. Η ιτιά καταλαμβάνει τις ενδιάμεσες θέσεις.

Σε σχέση με την κυριαρχία της γειτονικής «χερσαίας» βλάστησης, το σκλήθρο κυριαρχεί αποκλειστικά σε επιφάνειες που γειτονεύουν με δάση μαύρης πεύκης. Η επίσης παρόχθια ιτιά κυριαρχεί σε επιφάνειες που γειτονεύουν με δάση μαύρης πεύκης, δάση δρυός και αγροτολιβαδικές εκτάσεις. Τα δασικά είδη οξιά και σφένδαμος κυριαρχούν αποκλειστικά σε επιφάνειες που συνορεύουν με δάση οξιάς.

Παραποτάμια βλάστηση σε ορεινό ρέμα, όπου κυριαρχεί η Οξιά

Συμπεράσματα

Η κυριαρχία των δενδρωδών ειδών στα υδάτινα σώματα της περιοχής μελέτης (ρέματα και ποτάμι) διαμορφώνεται από το υψόμετρο και τη ροή του υδάτινου σώματος.

Το υψόμετρο των 1300 μ. εμφανίζεται ως το κατώφλι, κάτω από το οποίο, κυριαρχούν τα παρόχθια υγρόφιλα είδη, όπως το σκλήθρο και η ιτιά. Πάνω από αυτό το υψομετρικό όριο, η ρεματική βλάστηση δεν διαφοροποιείται σε σχέση με την παρακείμενη κυρίαρχη δασική βλάστηση, αλλά εμφανίζεται ομοιογενής ως προς αυτήν, με κυριαρχία της οξιάς. Η κυριαρχία του σφενδάμου τοπικά σε μία επιφάνεια αποδίδεται είτε σε τυχαιότητα είτε ενδεχομένως σε κάποιο ενδιάμεσο εξελικτικό στάδιο της συστάδας προς την επικράτηση της οξιάς. Μεταξύ των δύο παρόχθιων ειδών (σκλήθρο και ιτιά), η ιτιά παρουσιάζει μικρότερη υψομετρική διαβάθμιση στις επιφάνειες όπου κυριαρχεί, ανάμεσα στα 1000 - 1200 μ. Το σκλήθρο εμφανίζει υψομετρική διαβάθμιση στις επιφάνειες κυριαρχίας του μεταξύ 800 - 1200 μ.

Η ροή των υδάτινων σωμάτων εμφανίζεται ως σημαντικός παράγοντας διαφοροποίησης της κυριαρχίας της βλάστησης ανάμεσα στις οικολογικές ομάδες των παρόχθιων και των χερσαίων δασικών ειδών. Η τιμή 2 στην 6βάθμια κλίμακα είναι το ανώτατο όριο κυριαρχίας της δασικής βλάστησης και κάτω από αυτό κυριαρχούν τα καλύτερα εξελιγμένα παρόχθια είδη. Μεταξύ τους υπάρχει σαφής διαφοροποίηση, με το σκλήθρο να κυριαρχεί στις μεγαλύτερες τιμές ροής υδάτινου σώματος (πάνω από 4), ενώ η ιτιά καταλάμβανει τον ενδιάμεσο οικολογικό θώκο ανάμεσα στην οξιά και το σκλήθρο.

Ο αριθμός δενδρωδών ειδών στις επιφάνειες που κυριαρχούνται από τα παρόχθια είδη είναι μικρότερος (έστω και ελαφρά) από τον αντίστοιχο στις επιφάνειες που κυριαρχούνται από τα χερσαία δασικά είδη (την οξιά), κάτι που αντανακλά και το περισσότερο εξειδικευμένο περιβάλλον αυτών των επιφανειών.

Η περιορισμένη εμφάνιση ειδών όπως φαίνεται από το μικρό ποσοστό κάλυψης του φράξου και της κορομηλιάς σχετίζεται με την ύπαρξη παρακείμενης αγροτολιβαδικής βλάστησης, αναδεικνύοντας το ρόλο που έχει η χρήση γης στη συνδιαμόρφωση της βλάστησης εντός των παρακείμενων ρεμάτων. Αντιθέτως, η εμφάνιση συσχέτισης ανάμεσα στην κάλυψη ειδών και το κυρίαρχο χερσαίο δασικό είδος των παρακείμενων συστάδων δεν δείχνει κάποια ιδιαίτερη οικολογική σχέση, παρά μόνο θα πρέπει να ερμηνεύεται ως αντανάκλαση της υψομετρικής διαβάθμισης των επιφανειών, επί της οποίας καταλαμβάνουν τα δύο κυρίαρχα δασικά είδη (οξιά και μαύρη πεύκη) σχετικά διακριτές θέσεις.

Όσο αφορά τέλος τα δεδομένα από τη 2^η περίοδο και την ηλικιακή σύνθεση, αυτά επιβεβαίωσαν τα συμπεράσματα της πρώτης για τη σύνθεση των ειδών, με τα ίδια είδη να κυριαρχούν (Σκλήθρο και Ιτιά). Το Σκλήθρο, το οποίο σχηματίζει τις πλέον εκτενείς και σχετικά αμιγείς συστάδες εκεί που βρίσκει χώρο, αναπτύσσει μια κανονική κατανομή, με δέντρα κυρίως μεσαίων ηλικιών και μεγαθών, χωρίς πολύ μεγάλα αλλά και χωρίς σημαντική αναγέννηση. Η Ιτιά από την άλλη, με σαφώς λιγότερα άτομα, διαθέτει μερικούς από τους πιο εντυπωσιακούς όσο αφορά το μέγεθος εκπροσώπους. Οι αναλυτικές μετρήσεις παρατίθενται σε παράρτημα.

Ορεινό ρέμα, κυριαρχούν οι οξιές

Περισσότερα

Κωνσταντίνου Σωτήρης, Αντωνιάδου Σ., Νικήσιανης Ν., Παλάσκας Δ.,. 2020. Έκθεση μελέτης χλωρίδας και πανίδας - Μελέτη της Βλάστησης μέσω φωτοερμηνείας αεροφωτογραφιών. Παραδοτέο 4 – Τεύχος 1. 143 Σελίδες

https://ecotimemachine.gr/wp-content/uploads/2022/03/Del4/Del2_Tefxos1_%20photoermineia.pdf

Πουλής Γ., Νικήσιανης Ν., Τσιάρας Δ.,. Κωνσταντίνου Δ., 2020. Έκθεση μελέτης χλωρίδας και πανίδας - Μελέτη της Βλάστησης μέσω Επιτόπιας Έρευνας. Παραδοτέο 4 – Τεύχος 3. 76 Σελίδες

https://ecotimemachine.gr/wp-content/uploads/2022/03/Del4/Del2_Tefxos3_epitopia.pdf

Νικήσιανης Ν., Παλάσκας Δ., Αντωνιάδου Σ., Νούσκα Π., Μπάντιου Ε., Τσιάρας Δ.,. Κωνσταντίνου Δ., Πουλής Γ., 2020. Χαρτογράφηση, επεξεργασία & ερμηνεία αποτελεσμάτων. Παραδοτέο 7. 151 Σελίδες + Παράρτημα

https://ecotimemachine.gr/wp-content/uploads/2022/03/Del7_ekthesi.pdf