Οι λιθώνες

Με τον όρο αυτό, χαρακτηρίσαμε άγονες και πετρώδεις εκτάσεις, με κάλυψη από δενδρώδη βλάστηση μικρότερη από 10%. Διακρίθηκαν από τα λιβάδια με κριτήριο αν είναι γυμνές από χαμηλή, ποώδη βλάστηση. Έτσι, στην κατηγορία αυτή συμπεριελήφθησαν πολλές διαφορετικές εκτάσεις, όπως οι γυμνές, ασβεστολιθικές κορυφές των Αρένων και οι σάρες γύρω από αυτές, εκτάσεις με αποσαθρωμένο πέτρωμα (τα «λισβάρια» όπως αποκαλούνται στην περιοχή), ή ακόμα τα πρανή των δρόμων που μένουν γυμνά από βλάστηση.

Οι βράχινες κορυφές των Αρένων

Τα εδάφη αυτά διαμορφώνονται κυρίως από γεωλογικούς και γεωμορφολογικούς παράγοντες, όπως το πέτρωμα και το υψόμετρο, αλλά η ιστορία της βλάστησης και των παραγόντων που την διαμορφώνουν παίζει κι εδώ καθοριστικό ρόλο. Μεγάλο μέρος από τα άγονα εδάφη μπορούν δυνητικά να καλυφθούν από δέντρα - και ως ένα βαθμό το κάνουν. Ο ρυθμός που θα γίνει αυτό εξαρτάται τόσο από τις περιβαλλοντικές παραμέτρους, όσο και από τις πιέσεις, κυρίως τη βόσκηση. Όταν αυτές μειωθούν, οι άγονες εκτάσεις αποκτούν σταδιακά ξανά βλάστηση. 

Χαρακτηριστικές πλαγιές με αποσαθρωμένα πετρώματα, ή "λισβάρια"

Έτσι, στη φωτοερμηνεία παρατηρήσαμε 19,5% μείωση των λιθώνων από το 1945 στο 2015: το 1945 καλύπτουν το 17,2% της περιοχής, ενώ και τελικά το 2015 το 13,8%. Η μείωση αυτή αντανακλά κυρίως τη σταδιακή άρση της πίεσης της βοσκής, ακόμα και αν τα αποτελέσματα δεν είναι τόσο άμεσα, όπως στην περίπτωση των λιβαδιών, λόγω της χαμηλής ποιότητας του εδάφους. Πάντως, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, οι εκτάσεις που έπαψαν να είναι λιθώνες, βρέθηκαν καλυμμένες με δάση, κυρίως πεύκης.

Νέα βλάστηση πάνω σε παλιά αποσάθρωση

Την ίδια στιγμή ωστόσο, ένα μικρό ποσοστό γόνιμων εδαφών μετατράπηκε σε λιθώνες, δείχνοντας ότι η περιοχή, παρά τη γενική μείωση της πίεσης, συνεχίζει να παρουσιάζει τοπικά φαινόμενα διάβρωσης.

Πρανή δρόμου, που καταγράφονται ως νέοι λιθώνες

Και στις δυο στιγμές, οι λιθώνες εντοπίζονται σε όλη την έκταση και τις υψομετρικές ζώνες, έχουν όμως την τάση να υπερεκπροσωπούνται σε δύο διαφορετκές ζώνες:

-       στη χαμηλότερη ζώνη των 800-1000 μ., όπου η σχετικά εντονότερη παρουσία των λιθώνων αντανακλά μάλλον τις εντονότερες ανθρωπογενείς πιέσεις που αυξάνουν τη διάβρωση,

-       στην υψηλότερη ζώνη των 1900-2400 μ., όπου η σχετικά εντονότερη παρουσία τους αντανακλά έχει σαφώς γεωλογική προέλευση (κορυφές, γκρεμοί, σάρες).

Διαχρονικά επίσης, παρουσιάζουν μια τάση να υπερεκπροσωπούνται στις νότιες εκθέσεις, γεγονός που αντανακλά μάλλον τον πιο ξηρό χαρακτήρα αυτών των θέσεων.

Αποσαθρωμένες εκτάσεις, χαρακτηρισμένες ως λιθώνες, στις πλαγιές δυτικά του Πευκόφυτου (α/φ 1945, 1:2.000)

Η ίδια περιοχή το 2015. Είναι φανερή εδώ η υποχώρηση των λιθώνων και η αναβλάστηση της γης

Περισσότερα: Κωνσταντίνου Σ., Αντωνιάδου Σ., Νικήσιανης Ν., Παλάσκας Δ.,. 2020. Έκθεση μελέτης χλωρίδας και πανίδας - Μελέτη της Βλάστησης μέσω φωτοερμηνείας αεροφωτογραφιών. Παραδοτέο 1 – Τεύχος 2. 143 Σελίδες