Σπίτια και άλλα κτίρια

Αποτελέσματα Φωτοερμηνείας

Χρυσή

Στην περίπτωση της Χρυσής, εντός των στενών ορίων του οικισμού χαρακτηρίστηκαν συνολικά 8,15 Ha. Οι θέσεις των κτηρίων άλλαξαν σημαντικά, αλλά όχι καθολικά. Όπως φαίνεται, οι βασικές αλλαγές είναι η αύξηση της επιφάνειας των κτηρίων και των δρόμων και η αντίστοιχη μείωση των εκτάσεων με λοιπά φυλλοβόλα (κυρίως οπωροφόρα).

Παλιά στάνη κοντά στη Χρυσή

Πευκόφυτο

Αντίστοιχα στο Πευκόφυτο εντός των στενών ορίων του οικισμού χαρακτηρίστηκαν συνολικά 2,84 Ha. Οι θέσεις των κτηρίων επίσης άλλαξαν σημαντικά, αλλά όχι καθολικά. Κατά τη φωτοερμηνεία της α/φ του 1945, δεν ήταν δυνατό να διακριθούν με σαφήνεια οι δρόμοι ανάμεσα στα σπίτια. Οι καλλιέργειες (αυλές κοκ) αναγνωρίστηκαν ως «Λοιπά φυλλοβόλα», αφού καλύπτονταν σε ποσοστό μεγαλύτερο του 10% από δέντρα (πιθανά οπωροφόρα, δρυς και άλλα είδη). Συνεπώς, η σύγκριση μεταξύ των δύο φωτοερμηνειών δεν δίνει και πολλά στοιχεία, πέρα από το ότι τα κτήρια διατηρούν παρόμοια έκταση, ενώ έχει αυξηθεί μάλλον η παρουσία της δρυός.

Πέτρινο ξωκλήσι κοντά στην Χρύση, με χαρακτηριστική αιωνόβια δρυ

Τα ερείπια της Παλιάς Κοτύλης σήμερα

Παλιά Κοτύλη, Μυροβλήτης και υπόλοιπα κτήρια

Στην περίπτωση της Παλιάς Κοτύλης, επειδή όλα σχεδόν τα κτήρια αποτελούν σήμερα ερείπια ή έχουν εξαφανιστεί (με εξαίρεση τον Ναό που βρίσκεται στην ίδια ακριβώς θέση), ήταν εφικτή η εφαρμογή της ίδιας γενικής μεθοδολογίας. Το ίδιο ισχύει και για τον παλιό οικισμό του Μυροβλήτη.

Πέρα από τους 3 οικισμούς, λίγα διάσπαρτα κτήρια εντοπίστηκαν και αναγνωρίστηκαν σε όλη την έκταση και στις δύο στιγμές. Το 1945 πρόκειται κυρίες για καλύβες σε λιβάδια, μαντριά και εκκλησίες, ενώ το 2015 κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις και βοηθητικά κτήρια, εκκλησίες κα. Πιο συγκεκριμένα, το 1945 εντοπίστηκαν (συμπεριλαμβανομένων των κτηρίων στους εγκαταλελειμμένους οικισμούς Κοτύλη και Μυροβλήτη) 1,37 Ha κτηρίων. Από αυτά, το 2015 είχαν διατηρηθεί στην ίδια θέση μόνο τα 0,13 Ha ή περίπου το 10%. Τα υπόλοιπα είχαν εγκαταλειφθεί και σταδιακά εξαφανιστεί, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται σήμερα ως λιβάδι κατά 64%, εκτάσεις με διάφορα φυλλοβόλα (κυρίως οπωροφόρα, εντός κυρίως των εγκαταλελειμμένων οικισμών) κατά 13%, λιθώνες (5%) ή ακόμα και δάσος (6%). Σημειώνεται ότι το 68% των κτηρίων αυτών έχουν ήδη εγκαταλειφθεί και καταστραφεί από το 1970, οπότε στη σχετική α/φ αναγνωρίζονται κυρίως ως λιβάδι. Είναι πιθανό μέρος αυτών να καταστράφηκε κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου (1947-49).

Αν καταμετρήσουμε τα χωριστά κτήρια το 1945, με την αίρεση βέβαια ότι (α) μπορεί κάποια από αυτά να μην κατοικούνται (β) κάποια να μην είναι αυτόνομα, αλλά τμήμα του ίδιου νοικοκυριού και (γ) ότι μπορεί κάποια να μην αναγνωρίστηκαν, προκύπτουν οι εξής αριθμοί:

-       Χρυσή 110 κτήρια

-       Πευκόφυτο 47 κτήρια

-       Κοτύλη 30 κτήρια (η α/φ είναι αρκετά θολή στο σημείο και ίσως να μην αναγνωρίστηκαν όλα τα κτήρια)

-       Μυροβλήτη 16 κτήρια

Σύνολο: 204 κτήρια

Ερείπιο αγροικίας στα λιβάδια του Σαραντάπορου

Το 2015 αναγνωρίστηκαν συνολικά 4,3 Ha κτηρίων. Παρά λοιπόν την εγκατάλειψη, τα κτήρια τριπλασιάστηκαν. Αυτό όμως οφείλεται ως ένα βαθμό στη δυσκολία αναγνώριση κτηρίων στην α/φ του 1945 και στην παρουσία ορισμένων μεγάλης έκτασης κτηρίων και εγκαταστάσεων που χαρακτηρίστηκαν κτήρια (εργοστάσιο ξυλείας, ιχθυοκαλλιέργεια, Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης) στη σύγχρονη α/φ του 2015. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, μόνο τα 0,13 Ha ή αντίστοιχα το 3% των σύγχρονων κτηρίων προϋπήρχαν από το 1945. Τα υπόλοιπα κατασκευάστηκαν στο ενδιάμεσο, κυρίως σε εκτάσεις που ήταν χωράφια (41%), δάσος δρυός (23%) ή λιβάδια (15%). Πολύ μικρό ποσοστό αυτών, λιγότερο από 1%, κατασκευάστηκε ως το 1970 και αναγνωρίστηκε ως τέτοιο στη σχετική α/φ.

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, το μόνο κτίριο που διασώζεται από την Παλιά Κοτύλη

Το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο ξυλείας, το μεγαλύτερο σύγχρονο κτίριο στην περιοχή

Μαρτυρίες κατοίκων

Οι οικογένειες ζουν σε διώροφα πετρόκτιστα σπίτια όπου στο ισόγειο βρίσκεται στάβλος για οικόσιτα ζώα («με ξύλινα μπαλκόνια, παράθυρα με σιδεριές, πατώματα από σανίδια ή λάσπη»). Μια πληροφορήτρια ανέφερε ότι στην Κοτύλη του 1930 «το 30% των σπιτιών ήταν τριώροφα». Υπάρχει φωτογραφία που παρουσιάζει κάποια τριώροφα σπίτια. Η θέρμανση εξασφαλίζεται με τζάκια, η ύδρευση είναι από κοινές βρύσες και η αποχέτευση ρέει έξω από το σπίτι, στη μέση των στενών δρόμων. Οι δρόμοι είναι στενοί, «ίσα ίσα για να περνάει ένα φορτωμένο ζώο». Τα σπίτια είχαν αυλή με ψηλούς πέτρινους αυλόγυρους που δεν επέτρεπαν θέαση στην αυλή. Οι μοναδικές πληροφορίες για την αρχιτεκτονική καλύπτουν χρονικά το πρώτο μισό του 20^ου αι (σίγουρα πριν το 1941) και αφορούν στο χωριό Πεύκος. Δεδομένου ότι τα χωριά Κοτύλη, Πεύκος και Χρυσή είχαν συχνές επαφές και καλές σχέσεις¹⁹, εικάζουμε ότι ίσως είχαν και τα ίδια αρχιτεκτονικά πρότυπα. Οι παλιοί μάστοροι σχεδίαζαν σπίτια που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της οικογένειας. Από την αυλή ξεκινούσε η σκάλα που έβγαινε στο πρώτο πάτωμα [ανώ(γ)ι]. Ένα δωμάτιο ήταν ο ο(υ)ντάς, το δωμάτιο υποδοχής. Κάθε δωμάτιο είχε τζάκι. Στα κατώγια έβαζαν τα ζώα, κυρίως τα μουλάρια και τα άλογα που ήταν το μέσο για όλες τις μεταφορές. Επίσης, αγελάδες και (συνήθως ένα ζευγάρι) αρσενικά βόδια που κάνανε το όργωμα και τη σπορά στα χωράφια. Μπροστά από κάθε σπίτι είχανε το αλώνι και την αχυροκαλύβα που έβαζαν το άχυρο για τα ζώα. Στο χαγιάτι αποθηκεύονταν τα ξύλα, και εκεί κτιζόταν και ο φούρνος. Στο κελάρι αποθήκευαν το σιτάρι, το καλαμπόκι, τα φασόλια, τις φακές και άλλα, όπως τα καδιά με το βούτυρο, το τυρί και τα κούπια με το μέλι.²⁰ Τα πλέον ευαίσθητα αγροτικά προϊόντα (π.χ. αποξηραμένα φρούτα, αλεύρι κλπ.) αποθηκεύονταν σε «αμπάρια» (μεγάλες ξύλινες κατασκευές) που βρίσκονταν στους ορόφους του σπιτιού για να προστατεύονταν από τρωκτικά.

Παλιά φωτογραφία από κατοικία στην Κοτύλη, πρωτού καταρρεύσει

Πέραν των σπιτιών, το δομημένο περιβάλλον περιλαμβάνει:

(α) Τις στρούγκες όπου ανέβαζαν τα ζώα για τη θερινή βοσκή και στις οποίες διέμεναν βοσκοί από όλες τις οικογένειες που είχαν ζώα βάσει ενός συστήματος εκ περιτροπής συμμετοχής.

(β) Τους νερόμυλους και τα αλώνια που ήταν εντός ή στις παρυφές των οικισμών (στην Κοτύλη υπήρχαν τρεις νερόμυλοι στην κοίτη του ποταμού).

(γ) Τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια.

(δ) Τα καφενεία που ήταν και παντοπωλεία.

(ε) Τα κοινοτικά γραφεία / ταχυδρομεία.

(στ) Τα νεκροταφεία που βρίσκονταν πλησίον των εκκλησιών.

(ζ) Τα σχολεία.

Η Παλιά Κοτύλη

Περισσότερα

Κωνσταντίνου Σωτήρης, Αντωνιάδου Σ., Νικήσιανης Ν., Παλάσκας Δ.,. 2020. Έκθεση μελέτης χλωρίδας και πανίδας - Μελέτη της Βλάστησης μέσω φωτοερμηνείας αεροφωτογραφιών.

Παραδοτέο 4 – Τεύχος 1. 143 Σελίδες

https://ecotimemachine.gr/wp-content/uploads/2022/03/Del4/Del2_Tefxos1_%20photoermineia.pdf

Αγγελόπουλος Γ., Γελάνη Ε., Σαρικούδη Γ., 2020. Έκθεση μελέτης πολιτισμικής κατασκευής του τοπίου. Παραδοτέο 6. 19 Σελίδες + Παραρτήματα

https://ecotimemachine.gr/wp-content/uploads/2022/03/Del_6.pdf