Το αγριογούρουνο

Το Αγριογούρουνο (Sus scrofa) ζει σε μεγάλη ποικιλία βιοτόπων από τις πιο δασωμένες και απόκρημνες έως τους υγροτόπους και ανοικτές εκτάσεις. Στην Ελλάδα έχει περιοριστεί στις δασωμένες περιοχές στην ορεινή και ημιορεινή ζώνη. Είναι παμφάγο είδος με προτίμηση τους καρπούς και τις ρίζες. Τα θηλυκά άτομα σχηματίζουν αγέλες, ενώ τα αρσενικά ζουν συνήθως μόνα. Βρέθηκαν ίχνη σε όλη την δασική έκταση. Η κυνηγετική πίεση είναι μεγάλη.

Παρόλα αυτά, το είδος παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια αυξητική τάση σε όλη τη χώρα, η οποία ακολουθεί αντίστοιχες τάσεις που παρατηρούνται και σε άλλες χώρες (Kati et al 2019). Η αύξηση αποδίδεται σε διάφορους παράγοντες, όπως η αλλαγή των παραγωγικών προτύπων στην επαρχία και η εγκατάλειψη περιοχών, η επανεισαγωγή ατόμων, ο υβριδισμός με ήμερα γουρούνια, ο περιορισμός των θηρευτών κα.

Αγριογούρουνο, Κοτύλη, Πύργος

Πληθυσμός στην Ελλάδα

Λίγα πράγματα είναι γνωστά για την πυκνότητα του Αγριόχοιρου στην περιοχή και γενικότερα στην Ελλάδα. Στην πρώτη μελέτη για την πληθυσμιακή πυκνότητα και την κατανομή του Αγριοχοιρού στην Ελλάδα, οι Tsachalidis and Hadjisterkotis (2009) εκτίμησαν για την περίοδο του 2004 ότι ο συνολικός πληθυσμός της χώρας έφτανε τα 19.033-23.030 άτομα, με μια μέση πυκνότητα 0,98 άτομα/km2 (διακύμανση 0,13-3,14 άτομα/km2). Ως πλέον κατάλληλο ενδιαίτημα θεωρούνται τα δάση της δρυός και οι μίξεις της με κωνοφόρα.

Η δική μας έρευνα

Για τη συστηματική παρακολούθηση του πληθυσμού των θηλαστικών στην περιοχή και τον εμπλουτισμό των λιγοστών αναφορών από τη βιβλιογραφία, σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου μας ένα νέο πρόγραμμα παρακολούθησης, με τοποθέτηση αυτόματων καταγραφικών.

Για το σκοπό αυτό, την άνοιξη του 2019 πραγματοποιήθηκε πρόγραμμα καταγραφή βιοδηλωτικών ιχνών, με σάρωση όλου του δασικού δικτύου της περιοχής. Με βάση τα αποτελέσματα, σχεδιάστηκε πρόγραμμα παρακολούθησης της πανίδας με τοποθέτηση 6 αυτόματων καταγραφικών μηχανών, επί 6 μήνες, σε επιλεγμένα σημεία της περιοχής. Τα αποτελέσματα περιλαμβάνουν την καταγραφή 13 ειδών θηλαστικών (Αρκούδα, Λύκος, Ζαρκάδι, Αγριογούρουνο, Κουνάβι, Σκαντζόχοιρος, Λαγός, Αλεπού, Αγριόγατα, Νυφίτσα, Ασβός, Αγριόγιδο, Σκιούρος), δηλαδή όλων των μεγαλόσωμων θηλαστικών που απαντώνται στην περιοχή (πλην Βίδρας) σε ένα πλήθος 493 διαφορετικών στιγμιότυπων.

Η επεξεργασία αυτών των αποτελεσμάτων, σε συνδυασμό με τη διαθέσιμη βιβλιογραφία, έδωσε στοιχεία και εκτιμήσεις για το πληθυσμιακό μέγεθος του κάθε είδους, την καταλληλότητα των διαφορετικών ενδιαιτημάτων και άλλα σημαντικά στοιχεία, καθώς και πολύτιμες φωτογραφίες της πανίδας της περιοχής.

Αγιογούρουνο σε λιβάδι, Αρένες

Αποτελέσματα: καταγραφή βιοδηλωτικών ιχνών

Σε πρώτη φάση, για τον προσδιορισμό των σημείων τοποθέτησης των καμερών, πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2019 σάρωση ολόκληρου του προσβάσιμου δασικού και επαρχιακού οδικού δικτύου της περιοχής, με στόχο την καταγραφή βιοδηλωτικών ιχνών. Η μέθοδος αυτή συνίσταται στη συστηματική καταγραφή των βιοδηλωτικών ενδείξεων παρουσίας και δραστηριότητας (πατημασιές, κόπρανα, σημάδια τροφοληψίας) των μεγάλων θηλαστικών στο φυσικό της χώρο. Η επιλογή αυτή βασίζεται στη γενική διαπίστωση ότι πολύ συχνά ότι τα μεγάλα θηλαστικά, και κυρίως η αρκούδα, χρησιμοποιούν συστηματικά τους ίδιους άξονες μετακίνησης με τον άνθρωπο που συνήθως είναι και οι λιγότερο ενεργοβόροι (λόγω καλύτερης προσαρμογής στο ανάγλυφο). Η δυνατότητα καταγραφής ενδείξεων σε ανθρωπογενείς άξονες διέλευσης συνδέεται επίσης και με την πυκνότητα του δασικού οδικού δικτύου: λόγω της εξαιρετικά υψηλής πυκνότητάς του σε πολλούς τομείς της περιοχής μελέτης, οι πιθανότητες σύμπτωσής του με κάποιο άξονα μετακίνησης του ζώου ή σημείου δραστηριότητάς του (κυρίως τροφικής) είναι αυξημένες.

Συνολικά, καταγράφηκαν 82 ίχνη από 4 είδη μεγάλων θηλαστικών, ανάμεσά τους 15 ίχνη από αγριογούρουνο.

Τοποθέτηση αυτόματων καταγραφικών

Αυτόματα καταγραφικά (κάμερες)

Τα αυτόματα καταγραφικά κατέγραψαν 460 διακριτά συμβάντα, με το κάθε συμβάν να αφορά διαφορετικό/ά άτομο/α, στα οποία καταγράφηκαν (μαζί με τις ομαδικές καταγραφές) 524 άτομα.

Για κάθε είδος υπολογίστηκε ο δείκτης σχετικής αφθονίας RAI:

Αριθμός συμβάντων * 100 / ημέρες καταγραφής

Είδος   Άτομα _%      RAI

Αγριογούρουνο 205     39,1% 23,62

Αρκούδα         76       14,5% 8,76

Ζαρκάδι          73       13,9% 8,41

Λύκος  54       10,3% 6,22

Αλεπού 49       9,4%   5,65

Λαγός  23       4,4%   2,65

Αγριόγατα       7         1,3%   0,81

Αγριόγιδο        6         1,1%   0,69

Ασβός 4         0,8%   0,46

Κουνάβι 3         0,6%   0,35

Σκαντζόχοιρος 1         0,2%   0,12

Νυφίτσα          1         0,2%   0,12

Σκίουρος         1         0,2%   0,12

 Άγνωστο         21       4,0%   2,42

Σύμφωνα με τα παραπάνω τα σχετικώς πιο άφθονα είδη της περιοχής είναι (με σειρά) το Αγριογούρουνο, η Αρκούδα, το Ζαρκάδι, ο Λύκος και η Αλεπού. Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι ο αριθμός των καταγραφών και κατά συνέπεια ο δείκτης RAI επηρεάζεται έντονα από παράγονες που δεν έχουν να κάνουν με την πραγματική αφθονία, όπως το μέγεθος του κάθε είδους (μεγάλα ζώα καταγράφονται πιο εύκολα) και την κινητικότητά του. Η συνήθεια της κίνησης πάνω στο δίκτυο δεν είναι ίδια για όλα τα είδη: η Αρκούδα για παράδειγμα κινείται πολύ πιο συστηματικά πάνω στο οδικό δίκτυο, σε σχέση με το αγριογούρουνο. Επίσης, το αγριογούρουνο καταγράφεται σχεδόν 3 φορές πιο συχνά από το Ζαρκάδι, αλλά η διαφορά αυτή αντανακλά και διαφορετικές συνήθειες (αγριογούρουνα καταγράφονται επανειλλημένα στις ίδιες κάμερες κοντά σε οπωρώνες, σε μεγάλους αριθμούς).

Κοπάδι αγριογούρουνων, Αρένες

Συσχετίσεις με χρόνο και βλάστηση

Το Αγριογούρουνο παρουσιάζει επίσης σαφές εποχικό πρότυπο, με κορύφωση τον Οκτώβριο. Ο μεγάλος αριθμός καταγραφών εδώ οφείλεται κυρίως στην καταγραφή μεγάλων κοπαδιών, με ως και 16 άτομα. Σε σχέση με την κλιμάκωση της δραστηριότητας στον 24ωρο κύκλο, το αγριογούρουνο εμφανίζει νυκτόβιο χαρακτήρα, με έντονη προτίμηση στις βραδινές ώρες. Σε σχέση με την τοποθεσία, το Αγριογούρουνο έχει μεγάλο πληθυσμό, οπότε εμφανίζεται στις περισσότερες θέσεις: άλλωστε καταλαμβάνει το 45% των συνολικών καταγραφών. Δείχνει όμως μια σαφή προτίμηση δρυοδάση, τα λιβάδια και τους οπωρώνες, τα τυπικά ενδιαιτήματα δηλαδή όπου αναζητά την τροφή του.

Πληθυσμός στην περιοχή

Ο πληθυσμός του Αγριόχοιρου εξαπλώνεται σε όλη την περιοχή, κυρίως στη ζώνη της Δρυός. Η πυκνότητά του είναι μεγάλη, αλλά αφορά κυρίως τον μεγάλο αριθμό νέων ατόμων που καταγράφηκαν το καλοκαίρι. Έτσι, στη παρούσα μελέτη καταγράφει σχεδόν 3 φορές μεγαλύτερη πυκνότητα από το Ζαρκάδι. Ωστόσο, ο πληθυσμός αυτός που καταγράφηκε το καλοκαίρι, θα δεχθεί μεγάλη κυνηγετική πίεση στην περίοδο θήρας της επόμενης χρονιάς, κάτι που δεν ισχύει, ή ισχύει σε πολύ μικρότερο βαθμό, για το Ζαρκάδι. Επίσης, έχει μάλλον μικρότερο γεωγραφικό εύρος κατανομής, αφού περιορίζεται κυρίως ως τη ζώνη της Δρυός. Λαμβάνοντας υπόψη και τα (παλιότερα) διαθέσιμα στοιχεία πυκνότητας για τη χώρα, είναι εύλογο να υποθέσουμε μια αντίστοιχη πυκνότητα κοντά στα 3 άτομα/km2, κι έναν πληθυσμό 300 περίπου ατόμων.



Για περισσότερα βλ. Νικήσιανης Ν., Τσιάρας Δ.,. Κωνσταντίνου Δ., 2020. Έκθεση μελέτης χλωρίδας και πανίδας - Μελέτη της Πανίδας μέσω Επιτόπιας Έρευνας. Παραδοτέο 4 – Τεύχος 4. 50 Σελίδες + Παραρτήματα.